De voor- en nadelen van perfectionisme

Wat is perfectionisme precies?

‍

Perfectionisme is niet simpelweg 'de lat hoog leggen’. Psychologisch gezien is het een copingstijl: een manier om controle te houden, waardering te verdienen of afwijzing te vermijden. Mensen met perfectionistische neigingen zijn vaak gericht op prestaties, verwachtingen en het vermijden van fouten. Ze denken niet alleen: “ik wil het goed doen”, maar ook: “ik mag geen fouten maken” of “ik moet laten zien dat ik het waard ben.” Psychologen maken onderscheid tussen:

Adaptief perfectionisme: gericht op hoge normen en motivatie om te verbeteren.
Maladaptief perfectionisme: gedreven door angst, zelfkritiek en de overtuiging dat perfectie de enige optie is. De één geeft energie, de ander kost energie.

‍

Wat perfectionisme je kan opleveren

‍

1. Je werk is van hoge kwaliteit

Perfectionisten hebben oog voor detail. Ze controleren liever twee keer dan één keer.
Zeker bij nauwkeurig werk, zoals rapportages, offertes, ontwerpen of analyses, leidt dat vaak tot kwaliteit die opvalt. Onderzoek laat zien dat perfectionistische medewerkers vaak bovengemiddeld presteren in taken die structuur en nauwkeurigheid vereisen.

‍

2. Je voelt je sterk verantwoordelijk

Perfectionisme gaat vaak samen met verantwoordelijkheidsgevoel. Je laat iets niet makkelijk los, neemt initiatief en wilt dat het eindresultaat klopt. In een team ben je dan vaak degene die het overzicht bewaart, nog even dubbelcheckt of de puntjes op de i zet. Dat maakt je betrouwbaar.

‍

3. Je hebt doorzettingsvermogen

Juist omdat het móet kloppen, zetten perfectionisten vaak een tandje bij.
Ze gaan door waar anderen afhaken, blijven kritisch tot het laatste moment en houden koers op lange termijn. In taken die concentratie en volharding vragen, is dat een kracht.

‍

Wat perfectionisme je kan kosten

‍

1. Je verliest tijd aan details

Een mail herschrijven. Een presentatie drie keer aanpassen. Nog nét die alinea finetunen. Soms is het nodig. Maar vaak kost het meer tijd dan het oplevert.
Perfectionisme maakt het lastig om in te schatten wanneer iets ‘goed genoeg’ is. Daardoor vertraag je jezelf of het hele proces. Een veelgehoorde valkuil: je werkt hard, maar niet effectief.

‍

2. Je vindt het lastig om keuzes te maken

Als je alles goed wilt doen, wordt kiezen spannend.
Want wat als je de verkeerde keuze maakt? Deze keuzestress leidt vaak tot uitstelgedrag, twijfel of eindeloos bijschaven.
En zolang je blijft zoeken naar de perfecte uitkomst, kom je niet in beweging. Volgens onderzoek van professor Paul Hewitt (perfectionisme-expert) hebben perfectionisten meer moeite met het hanteren van onzekerheid. Dat vertraagt besluitvorming.

‍

3. Je ervaart meer stress en uitputting

Perfectionisme vraagt veel. Altijd scherp zijn. Geen fouten mogen maken. Continu het gevoel hebben dat je ‘nog niet klaar’ bent. Op korte termijn zorgt het voor alertheid. Op lange termijn leidt het vaak tot spanning, mentale uitputting en verhoogde kans op burn-out. Neuropsychologisch onderzoek toont aan dat perfectionisten meer activatie in het stresscentrum van het brein vertonen, zelfs bij relatief kleine fouten.

‍

Wanneer is het helpend, en wanneer niet?

Perfectionisme is geen zwart-witkenmerk. Het zit ergens op een glijdende schaal.
De vraag is niet of je perfectionistisch bent, maar hoe bewust je ermee omgaat. Drie reflectievragen kunnen helpen:
• Is dit het moment voor perfectie, of is ‘goed genoeg’ voldoende?
• Ben ik bezig met kwaliteit, of met controle?
• Wat gebeurt er als ik het nu loslaat?

Wie het verschil leert herkennen, vergroot zijn persoonlijke effectiviteit én zelfzorg.

‍

De kunst is om het bewust in te zetten

Perfectionisme hoeft geen probleem te zijn, zolang jij aan het roer staat.
Gebruik het waar het helpt, maar herken ook de momenten waarop het je belemmert. Met aandacht, reflectie en oefening kun je van perfectionisme weer een kracht maken zonder dat het je opbrandt. Wil je hier als team of professional mee aan de slag? Neem contact met ons op. We denken graag met je mee over trainingen en interventies rond werkdruk, perfectionisme en persoonlijk leiderschap.

‍